edebi sanatlar ne demek?

Edebi sanatlar, yazarların yazılarına anlam, derinlik ve estetik bir güzellik katmak için kullandıkları teknik ve yöntemlerdir. Anlatımı zenginleştirerek okuyucu üzerinde daha güçlü bir etki bırakmayı amaçlarlar. Bu sanatlar, tek başlarına veya bir arada kullanılabilir ve şiir, roman, öykü, oyun gibi pek çok edebi türde yer alabilir. Bazı önemli edebi sanatlar şunlardır:

Sesle İlgili Sanatlar (Fonetik Sanatlar):

• Aliterasyon: Bir cümle veya dizenin başındaki veya vurgulu hecelerindeki ünsüzlerin tekrarıdır. Örnek: "Kızıl kılıç kırıldı."
• Asonans: Bir cümle veya dizenin bitişindeki veya vurgulu hecelerindeki ünlülerin tekrarıdır. Örnek: "Ağaçta almalar aşırı olgunlaşmıştı."
• Assonans: Bir cümle veya dizenin içindeki ünlülerin tekrarıdır, aliterasyondan farklı olarak baş harflerde değil, iç kısımlarda tekrar olur. Örnek: "Sanat gazel bir aşk şiiri."
• Onomatope: Ses taklidi yapma sanatıdır. Örnek: "Kuşlar cıvıldaşıyordu, kedi miyavlıyordu."

Anlamla İlgili Sanatlar (Semantik Sanatlar):

• Metafor: İki farklı kavram arasında, benzerlik veya ortak özellik kurularak yapılan benzetmedir. Örnek: "O bir aslandı." (Cesur ve güçlü)
• Benzetme: İki farklı kavram arasında benzerlik kurularak yapılan benzetmedir, ancak "gibi", "mış gibi", "benzer" gibi bağlaçlar kullanılır. Örnek: "O bir aslan gibiydi."
• Kişileştirme: Cansız varlıklara veya soyut kavramlara insan özelliği atfetmedir. Örnek: "Rüzgar ağlıyordu."
• İstiare: Metaforun daha uzun ve kapsamlı bir biçimi. Bir kavramın diğer bir kavramla tamamen özdeşleştirilmesi.
• Hiperbol: Abartı sanatıdır. Örnek: "Seni milyon kere aradım."
• Litotes: Olumsuzlama yoluyla anlatım yapma sanatıdır. Örnek: "Kötü değildi." (İyiydi anlamında)
• İronik anlatım: Tam tersini kastetmek için kullanılan bir anlatım biçimi. Örnek: (Yağmur altında) "Ne güzel hava!"
• Sinekdoke: Bir bütünün yerine bir parçasının, bir parçasının yerine bütünün kullanılması. Örnek: "Birkaç yelken ufukta belirdi." (Gemiler anlamında)
• Metoniya: Bir şeyin yerine onunla yakından ilgili başka bir şeyin kullanılması. Örnek: "Beyaz Saray karar verdi." (ABD Başkanı anlamında)
• Antitez: Zıt anlamlı kelime veya ifadelerin yan yana getirilmesidir. Örnek: "Aşk ve nefret, ölüm ve yaşam"
• Paralellik: Benzer yapıdaki cümlelerin ard arda kullanılmasıdır.

Yapıyla İlgili Sanatlar (Sözdizimi Sanatlar):

• Tersine Alma (inversiyon): Cümlenin normal söz diziminin değiştirilmesidir. Örnek: "Gitti o."
• Tekrar: Kelime veya ifadelerin kasıtlı olarak tekrarlanması.
• Elips: Cümlenin bazı bölümlerinin kasıtlı olarak çıkarılması.
• Yan Yana Getirme (Yanyana): Anlamca birbirine yakın veya zıt kelimelerin yan yana getirilmesi.

Bu sadece bazı önemli edebi sanatlardır. Edebiyatın zenginliğinden dolayı çok daha fazlası mevcuttur ve birçok sanat birbiriyle iç içe geçerek kullanılmaktadır. Bir eseri analiz ederken, bu sanatların farkında olmak, yazarın amacını ve eserinin derinliğini anlamamızı sağlar.